ΕΝΑΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ( ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ )

ΣΥΡΑΚΟΥΣΕΣ

Συρακούσες. Η κυρίαρχη πόλη των ελληνικών αποικιών στη Σικελία. Έπεξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία του ελληνισμού της διασποράς, αλλά και των Αθηνών της κλασικής εποχής. Ιδρύθηκε από Κορίνθιους εποίκους, οι οποίοι με αρχηγό τον Αρχία, εγκαταστάθηκαν εδώ το 734 π.χ. Οι έποικοι, εγκαταστάθηκαν στη νησίδα Ορτυγία, η οποία από τα ανατολικά, οριοθετεί ένα από τα ασφαλέστερα λιμάνια της Ιταλίας. Απέναντι, στα νοτιοδυτικά, της Ορτυγίας, στις εκβολές του ποταμού Ανάπου, υπήρχε ένα μεγάλο έλος το Συρακό ή Λυσιμέλεια, από το οποίο η Συρακούσες, δανίσθηκαν το όνομά τους.

Το μεγάλο έλος! Το Βατερλό πολλών χιλιάδων, Ελλήνων (Αθηναίων 415-413 π.χ) και Καρχηδονίων. Λυσιμέλεια, σημαίνει αποσύνθεση των μελών. Είναι το τελικό αποτέλεσμα της ελονοσίας, του λοιμού που αποδεκάτισε τα καλύτερα νιάτα των Αθηναίων, όταν πολιορκώντας τα απόρθητα τείχη των Συρακουσών, στρατοπεύδευσαν, στην περιοχή αυτή. Κάποιοι θα πουν (και ίσως έχουν κάποιο δίκαιο), ότι αυτή ήταν η αρχή του τέλους για την παντοκρατορία των Αθηνών, που χάνοντας τόσο κόσμο στην πολιορκία για την κατάκτηση των Συρακουσών, συμμάχου της Σπάρτης, άρχισε να λυγίζει στις πιέσεις των συνασπισμένων, Σπαρτιατών, Κορινθίων και Βοιωτών.
Ο τάφος όλων των στρατευμάτων που πολιόρκησαν κατά καιρούς τις Συρακούσες, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Διονύσου του Πρεσβυτέρου.

Από το μικρό αυτό νησάκι η πόλις άρχισε να επεκτείνεται και έφθασε, κατά την πρώτη περίοδο ακμής της, τον 7ο και 6ο π.χ αιώνα, να έχει 500.000 χιλιάδες κατοίκους, σε τέσσερις συνοικίες απέναντι από την Ορτυγία, τις Άκρες (664 π.χ), τις Κασμένες (644 π.χ), την Καμαρίνα και τον Έλωρο (598 π.χ).

Ήταν ο Γέλων (485-478 π.χ), ο ικανότατος τύραννος των Συρακουσών, που μαζί με τον Θήρωνα του Ακράγαντα, το 480 π.χ στην Ιμέρα, κατατρόπωσαν τους αιώνιους αντιπάλους των Ελλήνων της Σικελίας, τους Καρχηδόνιους.
Ο διάδοχός του ο Ιέρωνας Α΄ έμεινε στην ιστορία όχι μόνο για τις μεγάλες του στρατιωτικές νίκες, αλλά και για την μεγάλη ώθηση που έδωσε στις τέχνες και στα γράμματα. Επί της εποχής του, παρουσιάσθηκαν, στο περίφημο θέατρο των Συρακουσών, τα έργα του Αισχύλου, του Σιμωνίδη και του Πινδάρεως.

Η εποχή του ‘’Στρατηγού – Αυτοκράτορα’’ Διονυσίου του Πρεσβυτέρου ( 405-367 π.χ), οι Συρακούσες, αποτελούν την μεγαλύτερη ελληνική δύναμη και οι κτήσεις της απλωνόταν, στο μεγαλύτερο μέρος της Σικελίας, την Ν.Ιταλία, με κτήσεις και οικισμούς, στη πόλη της Δυτικής Ιταλίας, την Αγκώνα και στην Ατρία, στα βόρεια της Αδριατικής ( έναν ενετικό οικισμό, στον οποίον είχαν προστεθεί ο οικισμός των Ετρούσκων και των Συρακουσίων. Εκεί στις εκβολές του ποταμού Πάδου, του Ηριδανού κατά τους ‘Ελληνες, ο Συρακούσιος Φίλιστος, επιστήθιος φίλος του Διονυσίου, κατασκεύασε τη ΦΙΛΙΣΤΙΝΗ ΤΑΦΡΟ, ένα κανάλι που ένωνε τη βόρεια διακλάδωση του Πάδου, με την λιμνοθάλασσα της Ατρίας, διευκολύνοντας τεράστια, την διακίνηση του εμπορίου με την πλούσια σε όλα τα είδη προϊόντων ενδοχώρα της Ετρουρίας.

Αλλά και στην απέναντι ακτή της Αδριατικής, στην σημερινή Κροατία, είχαν φθάσει οι κτήσεις της ελληνικής αυτής πόλης. Μεγάλη η έκπληξη του Διευθυντή του κέντρου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, Φραντσέσκο Μπαταρίν, όταν φέτος (2005), παραθερίζοντας στο νησάκι Χβαρ, της Κροατίας, έμαθε ότι αυτό ήταν αποικία των Ελλήνων των Συρακουσών.

Είναι αυτό που πρέπει να λέμε και να διαφημίζουμε παντού (που τέτοια εξυπνάδα όμως !!), ότι ο Ελληνικός πολιτισμός δεν ανήκει μόνο στους ΄Ελληνες, αλλά στον κόσμο ολόκληρο.

Στην εποχή αυτού του ‘’τυράννου’’ λοιπόν, η πόλις αποκτά το τείχος 32 χιλιομέτρων που την περικλείει σχεδόν ακόμη και σήμερα, καθώς και το ισχυρότατο φρούριο του Ευρύαλου, στον λόφο των Επιπολών.

Για τις Συρακούσες ο Πλάτωνας, (τις πολιτικές θεωρίες του οποίου, ο Δίωνας, προσπάθησε να υλοποιήσει αλλά απέτυχαν), είπε πως ΄΄αν οι Συρακούσιοι δεν απέβαλλαν τον σικελικό τρόπο ζωής, το πολίτευμά τους θα ήταν εναλλάξ, άκρατη δημοκρατία και τυραννίδα΄΄.

Και δικαιώθηκε εκ της μετέπειτα ιστορίας της πόλης.

Στα 212 π.χ, η πόλης πέφτει στα χέρια των Ρωμαίων, οι οποίοι σφάζουν όλο τον πληθυσμό, μεταξύ των οποίων και τον Αρχιμήδη!! σηματοδοτώντας έτσι την αρχή της παρακμής της πόλης.

Μια παρακμή που σταματά – δυστυχώς για λίγα χρόνια – με την ίδρυση της πρώτης χριστιανικής κοινότητας από τον Απόστολο Παύλο, την επανακατάκτασή της από τον Στρατηγό Βελισσάριο (535 μ.χ) στρατηγό του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουστινιανού, που διαρκεί μέχρι 878 όταν καταλαμβάνονται από τους Καρχηδονίους.

Η καρδιά της πόλης, το νησάκι Ορτυγία, ακόμη και σήμερα είναι ένας παράδεισος, ζωντανό και αδιάψευστο στοιχείο, της δόξας των αρχαίων Συρακουσών. Μπαίνοντας από τον ηπειρωτικό χώρο, δεσπόζει, ο αρχαιότερος Δωρικός ναός του δυτικού κόσμου, ο Ναός του Απόλλωνα, έργο του Κλεομένη. Μπορούμε να δούμε στη βάση του ΄΄το Κλεομένης εποίησεν΄΄.

Η Πλατεία του Καθεδρικού Ναού ( PIAZZA DUOMO), δεν είναι τίποτε άλλο από μία ωραία, χριστιανική τρίκλιτη βασιλική του 7ου μ.χ αιώνα, στην οποία μετατράπηκε, ο πανέμορφος Ναός της Αθηνάς, κτισμένος από τον Γέλωνα το 480 π.χ, για τα επινίκια της νίκης των συνασπισμένων Ελλήνων επί των Καρχηδονίων, στην Ιμέρα. Σώζονται σχεδόν όλες οι κολώνες του αρχαίου ναού, ύψους 8,7 μέτρων.

Η πλατεία είναι περίκλειστη, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής μορφής, μοιάζει με τμήμα κύκλου, βρίσκεται δε στο υψηλότερο σημειό της Ορτυγίας, για να έχει ο τότε επισκέπτης θέα και οπτική επαφή με τα δύο λιμάνια της, αλλά και οι ναυτικοί της πόλης, που γυρνούσαν από τα ταξίδια τους, να αντικρύζουν την τεράστια επιχρυσωμένη ασπίδα που βρισκόταν στο ανατολικό αέτωμα του Ναού της Αθηνάς.
Στην πλατεία αυτή, έχει τρέξει αρκετό αίμα, κατά την περίοδο του Διονυσίου του Πρεσβυτέρου, στην προσπάθειά του να κυριαρχήσει των δημοκρατικών, αλλά και στην συνέχεια, όταν αυτοί προσπάθησαν να τον εκθρονίσουν. Για να φθάσει κανείς στην πλατεία, αρκή να βρει, εύκολα ομολογώ, ρωτώντας που είναι η πλατεία του Αρχιμήδη. Όλοι οι σημερινοί Συρακούσιοι τον ξέρουν.

Η Κρήνη της Αρέθουσας. Τη συναντάμε κατηφορίζοντας από την πλατεία προς την θάλασσα. Κρήνη, που σήμερα - σαν μικρή λιμνούλα - είναι ξακουστή για τους παπύρους που φυτρώνουν σ’αυτήν, αλλά που οι αρχαίοι Συρακούσιοι πρόγονοί μας, πίστευαν ότι οφείλουν την ύπαρξή τους.

Κρήνη, με γλυκό καθάριο νερό, στα 4 μέτρα από την θάλασσα. Αν ήταν δυνατόν να μην βρεθεί ο μύθος, η τόσο αγαπημένη συνήθεια των αρχαίων για την εξήγηση παράξενων, για την εποχή τους, θεμάτων αλλά και φαινομένων. Αρέθουσα, η Νύμφη της Αρκαδίας, που κυνηγημένη από τον Θεό-ποταμό Αλφειό και εραστή της, βοηθούμενη από την Θεά Άρτεμη, κατέφυγε εδώ, στις Συρακούσες, για να γλυτώσει από την ερωτική του μανία και μεταμορφώθηκε σε πηγή. Μια πηγή σχεδόν μυθική για τους Συρακούσιους, γιατί εκτός από το παράξενο του γλυκού και καθάριου νερού, ήταν το σημείο εκείνο που τους κράταγε σε ζωή, με τα νερά της, κατά την διάρκεια των πολιορκιών της πόλης. Γι’αυτό και οι κάτοικοι της πόλης την τιμούσαν σαν θεά. Σήμερα βέβαια, αποτελεί ρηχό αξιοθέατο, για τους αμύητους τουρίστες.

Νεάπολη. Στην απέναντι μεριά τώρα της Ορτυγίας, στα βορειοδυτικά, υπάρχει το μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο, της Μεγάλης Ελλάδος, με κυριότερα το Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο και τα αρχαία Λατομεία.

Το Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο είναι ένα από τα μεγαλύτερα ελληνικά θέατρα. Η τελική του μορφή, αυτή που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης, δόθηκε στα 230 π.χ και του έδωσε την χωρητικότητα των 15.000 θεατών. Σε αυτό το θέατρο παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά ( 476 π.χ), το έργο του Αισχύλου ΑΙΤΝΑΙΟΙ.

Τα Αρχαία Λατομεία, είναι στον ίδιο με το θέατρο, αρχαιολογικό χώρο, όντως από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας, με εξαγωγές, την εποχή εκείνη, σε όλη την Μεσόγειο. Δεν είναι βέβαια λόγος αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, να δει κανείς λατομεία, αν δεν γραφόταν – και εδώ – η ιστορία, τόσο απόμακρη και άγνωστη σε πολλούς. Λατομεία του Παραδείσου (Latomia del Paradiso), τα λένε, σε αντίθεση με το τι αντιπροσωπεύανε, για τους 7.000 Αθηναίους αιχμαλώτους, το 413 π.χ, που μετά την ήττα τους, από τους Συρακούσιους, οδηγήθηκαν αλυσοδεμένοι, στις πέτρινες σπηλιές, τα λατομεία, σίγουρο ότι θα περνούσαν το υπόλοιπο της ζωής τους εκεί, χωρίς να αντικρύσουν ποτέ ξανά το φώς του ήλιου. Τους σημάδεψαν, με πυρωμένο σίδερο στο μέτωπο, σαν να ήταν άλογα και τους έστειλαν να σαπίσουν στις σκοτεινές σπηλιές, όπου ο θόρυβος από τις αξίνες που κτύπαγε το μάρμαρο, σου τρύπαγε τα αυτιά. Γλύτωσαν μόνο όσοι από αυτούς ήξεραν απ’έξω τους στίχους, από τις ΤΡΩΑΔΕΣ, του Ευριπίδη, του ύμνου στην ειρήνη. (από το βιβλίο, Ο Τύραννος των Συρακουσσών του Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι, εκδόσεις Ψυχογιός ).

‘Ότι άλλο δείχνεται στους ανυποψίαστους τουρίστες στο μέρος αυτό, είναι ανάξιο λόγου, για τους υποψιασμένους. Κάτι ... αυτιά του Διονύσου, σπηλιές των Σχοινοποιών, κ.λ.π, είναι τουριστικά τερτίπια και τίποτε άλλο.
Ευχάριστη έκπληξη, από φέτος (2005), όπως με διαβεβαίωσε ο ξεναγός μας, η ύπαρξη σε μετάφραση στα ελληνικά, πολλών οδηγών και άλλων συγγραμμάτων, από τα τουριστικά περίπτερα του χώρου. Ας είναι, σε χώρο της Μεγάλης Ελλάδος, να μην βρίσκεις οδηγό στα ελληνικά!
Μια δεύτερη ευχάριστη έκπληξη και πάλι το 2005, είναι ότι οι Συρακούσες, προσετέθηκαν στο μακρύ κατάλογο των μνημείων της παγκοσμίου πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Καλό και αυτό.
Αλήθεια, εμείς πότε θα αντιληφθούμε τις πτυχές μέσα από τις οποίες θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για Ελλάδα !!